Bomma,

Volgende maand zou je 96 geworden zijn. Een respectabele leeftijd. Een leeftijd waarop geen enkel afscheid onverwacht komt. En toch, toch leek het alsof jouw lichaam elke storm trotseerde. Ergens geloofde ik dat je het geheim van het eeuwige leven gevonden had. Het telefoontje dat het niet goed met jou ging, kwam zo toch nog onverwacht.

Graag blik ik even terug op wat we samen beleefden. Ik was jouw eerste kleinkind en in de herinneringen van mijn eerste levensjaren, lijkt het wel alsof we onafscheidelijk waren. Je huis, jouw ouderlijk huis, stond vlak naast het mijne. Je was nooit meer dan een paar stappen verwijderd.

Uren hebben we samen gespeeld: winkeltje (ik was de verkoopster, jij de klant, nooit omgekeerd), kaarten, samen om ter mooist kleuren, gezelschapsspellen (mens erger je niet, ganzenbord, natuurlijk won ik, of misschien liet je mij wel winnen…). Mijn moeder vertelde me dat ik, die zeldzame keren dat je uit logeren ging bij jouw zoon, mijn nonkel, hartverscheurend stond te wenen aan jouw gesloten voordeur, niet begrijpend waarom je me in de steek liet en wie er nu met mij zou spelen.

Fijne herinneringen heb ik aan die momenten dat we samen de kerstboom versierden. Rommelen in de kleurrijke, blinkende ornamenten (dat blauwgroene vogeltje met de ondeugende oogjes was mijn favoriet). De lange, zelf gehaakte slinger die ik mocht ophangen in het midden van de leefruimte, met daaraan de meest kitscherige kerstballen die je in huis had. De kakafonie was compleet, maar jij protesteerde nooit.

Je kon erg genieten van het buiten zijn. Vele zomeravonden zaten mijn moeder en jij ‘s avonds in een zetel te genieten van de laatste zonnestralen op de warme klinkers langs de kant van het huis. Je was nooit veel van zegs. Maar ik had het gevoel dat we elkaar wel begrepen.

En de zondagen met Limburgse vlaai in jouw huis, ja, die waren legendarisch. Vlaai en bomma, dat was een onlosmakelijke twee-eenheid. Een djatz kaffie (mijn Limburgs dialect is nooit al te fameus geweest) mocht daarbij niet ontbreken. Met melk, altijd met melk.

Ik groeide op, zocht mijn eigen weg in het leven, alles veranderde, alleen jij leek onveranderlijk. Mijn bomma die woonde in het ouderwetse, smetteloos schone huis met de vele bloemen en planten (je hebt me nooit verklapt hoe je erin slaagde die planten zo prachtig te laten groeien en bloeien). Dat huis vol met kussens, tafelkleedjes en gordijnen die je zelf gehaakt had. De foto’s van de kleinkinderen aan de muren spraken je stille trots uit. Met z’n zessen zijn we, jouw kleinkinderen. Allemaal koesteren we mooie herinneringen: aan paaseieren rapen in de tuin, aan bessen eten recht van de struiken, aan zomers die eindeloos leken en zoveel warmer dan de zomers van nu.

Toen je geheugen je langzaam in de steek begon te laten en het echt niet meer ging, moest je je huis verlaten. Het huis met de lemen muren, op elke vensterbank een geranium. Zonder jouw aanwezigheid, zou het nooit meer hetzelfde zijn.

De laatste jaren werden de gaten in je geheugen steeds groter. De blik van herkenning in je ogen doofde langzaam uit. Wij werden vreemden voor elkaar. De gedeelde herinneringen gewist. Maar zelfs al wist je niet meer wie ik was, jouw voorliefde voor vlaai herkende ik nog steeds. Sommige dingen veranderen nooit.

Vandaag voel ik me dankbaar, omdat je was wie je was. Dankjewel, bomma.

Het was een ontroerend mooi moment, gisteren, in het kleine kamertje van mijn bomma in het rusthuis. Al haar kinderen en kleinkinderen verzameld rond het bed waarin ze haar laatste adem had uitgeblazen. Iedereen nam de tijd om rustig afscheid te nemen, stil te staan bij de vele herinneringen en haar roerloze lichaam nog een laatste keer aan te raken, als ze daar behoefte aan hadden.

Daarna was het wachten tot de begrafenisondernemer haar koude lichaam kwam weghalen. We zakten van de tweede verdieping af naar de cafetaria om de praktische afspraken te maken voor de afscheidsviering en het rouwbericht. En dan blijkt eens te meer hoe fijn het is een mooi geordend fotoarchief te hebben met daarin vele mooie momenten gevangen.

Volgende maand zou mijn bomma 96 jaar geworden zijn. Na een lang leven gestorven in haar slaap, zonder pijn. Zo zou het altijd moeten zijn.

Vanavond in de Koreaanse les stroomden opnieuw de whatsapp berichten binnen dat het opnieuw slechter ging met mijn oma. Met één oog op mijn gsm probeerde ik mijn hoofd bij de les te houden en tegelijkertijd de uren van de treinen van Brussel naar Hasselt op te zoeken. Zo laat op de avond bleek het echter sneller om eerst met de trein naar Leuven te sporen en van daaruit samen met mijn vriend naar Hasselt te rijden.

Zo snel ik kon, rende ik weg uit de Koreaanse les om al puffend op het nippertje de trein naar Leuven te halen (wel gedegene die over de luchthaven reed, maar hey, ik was al blij dat ik op een trein zat).

Mijn vriend brak ongetwijfeld een paar snelheidsrecords onderweg naar Hasselt, want we waren er verrassend snel. Toen we bij het rusthuis aankwamen, bleek het niet zo evident om daar binnen te geraken. Het gebouw was zo rond half elf ‘s avonds volledig afgesloten. Na op een paar keer op een belletje gedrukt te hebben en de situatie via de intercom uitgelegd te hebben, werden we uiteindelijk binnen gelaten door de nachtploeg.

In de kamer van mijn bomma, waren mijn vader, mijn broer en zijn vriendin, mijn nonkel en mijn tante verzameld. De lichten in de kamer waren gedoofd, de kamer rook muf en de sfeer was bedrukt. De morfinepomp deed haar werk en soms bewoog mijn oma vrij heftig en klonk er een soort jammerklacht. Misschien kon ze zelf niet geloven dat het einde nu toch echt nabij was of was ze aan het ijlen door de morfine. Moeilijk om te zeggen.

Veel konden we niet doen. De toestand leek niet te verslechteren, maar beterschap zat er natuurlijk ook niet in. We spraken stilletjes met elkaar rond haar ziekbed. Over de toekomstige begrafenis, over wat er nog diende te gebeuren. En wachtten.

Haar lichaam wilde echter nog van geen wijken weten en rond half twaalf vertrokken we allemaal samen, om de nachtploeg niet te veel extra werk te bezorgen. Iederen naar zijn eigen huis, wachtend op het onvermijdelijke.